व्युत्पन्न (डेरिव्हेटिव्ह) काय आहे ?
डेरिव्हेटिव्ह हे एक आर्थिक साधन आहे ज्याचे मूल्य अंतर्निहित मालमत्तेच्या मूल्यातून घेतले जाते. डेरिव्हेटिव्ह्जचा वापर जोखीम हेज करण्यासाठी, किमतीच्या हालचालींवर अंदाज लावण्यासाठी आणि व्यवसायांच्या आर्थिक एक्सपोजरचे व्यवस्थापन करण्यासाठी केला जातो.
फ्युचर्स, ऑप्शन्स, स्वॅप आणि फॉरवर्ड्ससह विविध प्रकारचे डेरिव्हेटिव्ह आहेत. ही उपकरणे सामान्यत: एक्सचेंजेस किंवा ओव्हर-द-काउंटर (OTC) मार्केटमध्ये खरेदी केली जातात.
फ्यूचर्स हे प्रमाणित करार असतात जे भविष्यात विशिष्ट तारखेला पूर्वनिर्धारित किंमतीवर विशिष्ट मालमत्ता खरेदी करण्यास खरेदीदारास बाध्य करतात. पर्याय हे असे करार आहेत जे धारकाला विशिष्ट तारखेला किंवा त्यापूर्वी पूर्वनिर्धारित किंमतीवर अंतर्निहित मालमत्ता खरेदी किंवा विक्री करण्याचा अधिकार देतात, परंतु बंधन नाही. अंतर्निहित मालमत्तेच्या कामगिरीवर आधारित भविष्यात रोख प्रवाहाच्या मालिकेची देवाणघेवाण करण्यासाठी दोन पक्षांमधील करार म्हणजे स्वॅप. फॉरवर्ड्स हे सानुकूलित करार आहेत जे भविष्यात विशिष्ट तारखेला पूर्वनिर्धारित किंमतीवर मालमत्ता खरेदी करण्यास खरेदीदारास बाध्य करतात.
व्यवसायाच्या आर्थिक कामगिरीवरील किंमतीतील चढउतारांचा प्रभाव कमी करणे, बाजारभावांच्या दिशेचा अंदाज लावणे आणि एका पक्षाकडून दुसऱ्या पक्षाकडे जोखीम हस्तांतरित करणे यासह विविध उद्देशांसाठी डेरिव्हेटिव्ह्जचा वापर केला जाऊ शकतो. तथापि, डेरिव्हेटिव्ह देखील जटिल आणि धोकादायक असू शकतात आणि त्यांचा गैरवापर किंवा गैरसमज होऊ शकतो, ज्यामुळे गुंतवणूकदार आणि व्यवसायांचे महत्त्वपूर्ण नुकसान होऊ शकते. परिणामी, डेरिव्हेटिव्ह्जचा वापर जगभरातील सरकारे आणि वित्तीय प्राधिकरणांद्वारे नियंत्रित केला जातो.
0 Comments